Gmina Tarnawatka

Gmina usytuowana jest na obszarze Roztocza Środkowego i Grzędy Sokalskiej; ich granicę wyznacza dział wodny pomiędzy zlewiskiem Wieprza i Bugu. Wieprz – najważniejsza samodzielna rzeka Lubelszczyzny – bierze tu początek, wypływając z Jeziora Wieprzowego.

Gmina wyróżnia się atrakcyjnym krajobrazem wyżynnym z dużymi deniwelacjami np. k. wsi Antoniówka teren wznosi się do wysokości 340 m. n.p.m., opadajac ku stawom w dolinie Wieprza aż o 75 m.

„Użytek ekologiczny „Stawy w Tarnawatce” jest ostoją fauny wodno-błotnej. Obejmuje on obszar ok. 500 ha, w tym ok. 150 ha lustra wody. Według ostatnich badań ornitologicznych występuje tu ponad. 220 gat. ptactwa wodnego i błotnego.” Turystyczne i przyrodnicze walory gminy podnoszą również obszary leśne o zróżnicowanych siedliskach – lasy Kunasza, Glinianki, Dębowa oraz Las Tarnawacki, w którym znajduje się rezerwat „Skrzypny Ostrów_ o pow. 1,72 ha. Rosną w nim pomnikowe okazy modrzewia polskiego, tworząc jedyne tak duże skupisko tych drzew we wschodniej Polsce. Przez rezerwat wiedzie zielony „Szlak Historyczny” z Tomaszowa Lub. do Turkowic przez Wieprzów Tarnawacki i Hutę Tarnawacką.

Pierwszy raz nazwa Tarnawatka ukazała się w 1531 r. gdy należała do starostwa bełskiego. Po 1880 r. wieś była własnością Dzieduszyckich a od pocz. XX w. – Tyszkiewiczów. Istniejący tu kościół parafialny został przebudowany w 1920 r. z cerkwi prawosławnej, wystawionej w 1890 r. Rozległy zespół dworski składa się z drewnianego dworu z 1874 r., oficyny z 1890 r., domu administratora z 1929 r. kilku budynków folwarcznych oraz parku.

Tarnawatka pełni rolę lokalnego ośrodka administracyjno – usługowego oraz węzła drogowego przy ważnej trasie krajowej nr 17 z Lublina do przejścia granicznego w Hrebennem.

Bardzo ciekawy i zabytkowy układ przestrzenny z 1548 r. posiada wieś Pańków, leżąca z dala od ważniejszych tras komunikacyjnych. Ma ona kształt owalny ze stawem pośrodku.

W Niemirówku zachowały się zabytkowe zagrody oraz drewniane domy z XIX i XX w., a także pozostałości zespołu dworskiego i parku z tego samego okresu. W odl. 700 m. od wsi , na łąkach w dolinie Wieprza, znajduje się stanowisko archeologiczne zwane „zamczyskiem_, w postaci średniowiecznego grodziska, cmentarzyska szkieletowego oraz śladów zamku, który wzniósł, wg. tradycji, Kazimierz Wielki.

Najciekawszym zabytkiem Wieprzowa jest kaplica pw. św. Józefa, którą postawiono w 1956 r. w miejscu d. cerkwi, z cennym wyposażeniem wnętrza.